Yoktan var edilen ilk şehir!

“Ankara hükûmet merkezidir ve ebediyen hükûmet merkezi kalacaktır.” (Mustafa Kemal Atatürk)

27 Aralık, Ankaralıların en önemli iki gününden biridir. Mustafa Kemal’in Erzurum ve Sivas kongrelerinden sonra Heyet-i Temsiliye ile birlikte Ankara’ya geliş günüdür. (1919). Diğeri de Ankara’nın başkent oluşudur. (13 Ekim 1923)
Ankara denince “memur şehri” denilip geçilir. Gerçekten öyle mi? Ankara yalnızca “memur şehri” mi?
Frig, Galat, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerini yaşamış bir kent Ankara. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın deyişiyle, “Uzun tarihi şaşırtıcı terkipleri ile doludur.” Ankara’nın yıldızı, başkent olduktan sonra parlar. Türk edebiyatına yön veren bir “edebî muhite” dönüşür.

...İnsan yaşadığı yere benzer
O yerin suyuna, o yerin toprağına benzer
Suyunda yüzen balığa
Dağlarının, tepelerinin dumanlı eğilimine
Konya’nın beyaz
Antep’in kırmızı düzlüğüne benzer
Göğüne benzer ki gözyaşları mavidir
Denize benzer ki dalgalıdır bakışları... (Mendilimde kan sesleri, Edip Cansever)

Necati Tonga, Ankara’nın kültürel atmosferini, " Bir Edebî Muhit Olarak Ankara" başlıklı doktora tezinde, 1923-1980 yılları arasındaki Ankara’yı anlatıyor. Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Merkezi tarafından “Ankara Araştırma Ödülü”ne değer görülen tez kitap haline de geldi. (Çolpan Kitap. 2019)
Tonga, 429 sayfadan oluşan kitabında başkentin edebiyat haritasını çıkarıyor.

O MECLİS, ŞİMDİKİNE BENZEMİYOR!
İlk beş yasama döneminde (1920- 1939) Meclis’te çok sayıda aydın, sanatçı, gazeteci görüyoruz:
Ruşen Eşref Ünaydın, Mehmet Âkif Ersoy, Sâmih Rıfat Yalnızgil, Falih Rıfkı Atay, Ziya Gökalph, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Ebubekir Hâzım Tepeyran, Mehmet Emin Yurdakul, Yahya Kemal Beyatlı, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Fazıl Ahmet Aykaç, Halil Nihat Boztepe, Abdülhak Hamid Tarhan, Ahmet Rasim Arık, İbrahim Alâaddin Gövsa, Celal Sahir Erozan, Aka Gündüz, Memduh Şevket Esendal, Yusuf Akçura, Veled Çelebi İzbudak, Ali Canip Yöntem, Ahmet İhsan Tokgöz, Hüseyin Cahit Yalçın, Hasan Âli Yücel, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Mehmet Fuat Köprülü, Yunus Nadi Abalıoğlu, Celal Nuri İleri, Hakkı Tarık Us, Mehmet Asım Us.

1946’dan sonra çok partili sisteme geçişten sonra sayıları azalmakla birlikte şairli-yazarlı Meclis geleneğinin sürdüğü görülüyor. 1946- 50 yılları arasında 40 şair ve yazar milletvekili olarak görev yapıyor:
Falih Rıfkı Atay (CHP), Hıfzı Oğuz Bekata (CHP). Memduh Şevket Esendal (CHP), Behçet Kemal Çağlar (CHP), Kemalettin Kamî Kamû (CHP). Hamdullah Suphi Tanrıöver (CHP), Hüseyin Cahit Yalçın (CHP). İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Yusuf Ziya Ortaç (CHP), Orhan Seyfi Orhon (CHP), Ethem İzzet Benice (CHP), Suut Kemal Yetkin (CHP), Faruk Nafiz Çamlıbel (DP), Fuat Köprülü (DP).

Çinçin'in hani nerde
Fal bakan bacıları
Nerde Hacı Bayram'ın
Günlük duacıları
Nerede gecelerin
Seyyar bozacıları
Gece ahlak masası
Basmış Tabarin Bar'ı
Nerde Altmış Yetmişler
Ne tarafa gitmişler?" (Halil Soyuer)

'GARİP' BURADA DOĞDU
Türk şiirinde "Garip" akımının, bir başka deyişle "Birinci Yeni"nin kurucuları Orhan Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday Ankara'da yetiştiler, ilk eserlerini bu kentte ürettiler.
Orhan Veli ile Oktay Rifat Ankara Atatürk Lisesi mezunudurlar, Melih Cevdet ise Gazi Lisesi.
Gazi'nin edebiyat öğretmeni Cahit Külebi'dir. Dil Bilgisi derslerine büyük dil uzmanı Agop Dilaçar girer.
Can Yücel de Atatürk Lisesi’nden yetişmiştir.

YA 'İKİNCİ YENİ?

Cemal Süreya, İlhan Berk, Ece Ayhan, Turgut Uçar, Muzaffer Erdost, Sezai Karakoç da Ankara'da yetişmiştir.
"Garip"ten öncesine dönelim. Hasan Ali Yücel, Nurullah Ataç, Sabahattin Eyüboğlu, Sabahattin Ali, Ahmet Muhip Dranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Oktay... Onlar da ilk ürünlerini Ankara'da verdiler.
Attila İlhan en güzel şiirlerini Ankara'da yazdı.
Vecihi Timuroğlu, Metin Altıok, Tahsin Saraç, Gülten Akın, Özdemir İnce, Ahmet Erhan, Ahmet Telli, Behçet Aysan, Hasan Hüseyin nerede yaşadılar ve yaşıyorlar?
Peki ya Ceyhun Atuf Kansu!
Bunlar yalnızca "Ankaralı" edebiyatçılarımız.
Devlet ve özel tiyatroların unutulmaz sanatçıları, müzik insanlarımız, bilimadamlarımız...

İpek Yolu'nun tarihe karışmasından sonra, Anadolu'nun ortasında, kendi kaderine terk edilmiş bir bozkır kasabasından çıkmadı yukarıdaki şairler, edebiyatçılar. Onlar Kemalist Devrim'in çocuklarıdır. Ankara'yı bir "şairler kenti" yapan da bu devrimdir.