Rusya’da ‘18 bizde ‘19 seçimi

Bugün komşumuz Rusya’da Başkanlık seçimi var. Başkanlık yarışına 34 kişi istek göstermiş; 8 aday yarışma yeterliği kazanabilmiş durumda.
Tahminlere göre Başkan Putin, halktan, önceki seçimlerden daha yüksek bir oranla destek bulacak. Büyük bölümünü devlet başkanı, dört yıllık bir bölümünü ise başbakan olarak geçirdiği 18 yıllık hizmet süresine 6 yıllık yeni bir dönem ekleyecek.
***
Rusya Federasyonu’nda, bizde 2019’da yaşanacak durumdan farklı olarak, başkanla aynı gün meclis yani milletvekilliği seçimi yok; yalnızca başkanlık seçimi var. Rusya Federasyonu meclisinin üst kanadı Federasyon Konseyi ile alt kanadı Devlet Duması, 2016 yılında seçilmiş. Her ikisinin görev süresi beş yıl. Dönemlerinin ortasındalar. Meclisin dönemi bittiğinde Başkan daha iki yılını ancak tamamlamış olacak. Böylece tüm kurumlar aynı anda doldur-boşalt sarsıntısına uğramadan, devlet yönetimi, görece daha sakin yenilenirmiş gibi görünüyor.
***
Rusya’nın Başkanı seçildiğinde, anayasaları gereğince, işbaşındaki Rusya Federasyonu Hükümeti ona gelip istifasını verecek. Seçilen Başkan, mevcut başbakanla devam etmek isteyebilir ya da istemeyebilir. Kimin başbakan olmasına karar verdiyse, o adı meclisin alt kanadı Duma’nın onayına sunacak. Yeni başbakan işe ancak Duma onay verirse başlayabilecek.
Rusya’da, bizde 2019’dan itibaren işlemeye başlayacak sistemden farklı olarak, başbakan ve onun başkanlığında hükümet var. Bizim 2019 sisteminde böyle şeyler yok. Dolayısıyla hükümeti kurma işinde TBMM hiçbir biçimde devrede olmayacak.
***
Rusya’da bugün seçilecek Başkan, kendisine “başkan yardımcıları” atamayacak. Rusya’daki siyasal sistemde böyle makamlar yok. Parlamentonun alt kanadı Duma, Başkan’ın önerdiği başbakana onay verdikten sonra, başbakan bakanlar listesini Başkan’a getirecek, onun onayını alacak, böylece hükümet oluşacak ve tüm yürütme işlerine bunlar bakacaklar. Rusya’da Başkan olan kişi yürütmenin başı değil, devletin başı. Bu nedenle ‘yardımcı’ları yok. Deyim yerindeyse hükümetin tümü ve tüm üyeleri onun ‘yardımcısı’. Ama bunlar, yani hükümetin kendisi, Duma’nın yıllık denetimine bağlılar.
Bizde 2019’da gelecek sistemde ise, cumhurbaşkanı yürütmenin başı; başbakanlık işleri de onun işi ve doğrudan ve meclis onayına gitmeden kendisinin atayacağı bakanlar, doğrudan onun emrinde olacaklar. Ama bu yeterli görülmemiş durumda; ayrıca bir de yine kendisinin atayacağı “cumhurbaşkanı yardımcılığı” makamları da olacak. Bizde bakanlar da yardımcılar da, TBMM denetiminden azade bırakıldılar.
***
Rusya’nın başkanı normal haller dışı durumlar söz konusu oldu diye sıkıyönetim ya da OHAL ilan etmeyi gerekli gördüğü zaman, bu önerisini meclisin üst kanadı olan Federasyon Konseyi’ne götürmek ve oradan onay almak zorunda. Bu konsey, federal Rusya’nın tüm federe birimlerinden gelen ikişer temsilciden oluşan 170 üyeli bir meclis. Bizde 2019’da uygulanacak sistemde ise, bu olağanüstü yetki doğrudan cumhurbaşkanında.
***
Rusya’da 1993 Anayasasıyla başlayan bugünkü yapının adı “yarı-başkanlık sistemi”. Bugün seçilen Başkan’ın altı yıl sürecek önderliğinde, Rusya Başbakanı ve Hükümeti’nin yürütmesinde, coğrafi idarenin meclisi olarak Federasyon Konseyi ve tüm ülkeden milletvekillerinin oturduğu Devlet Duması kanatlarıyla federal yasama organlarının karar-onay süreçleri temelinde...
Sorunları giderme gücü olan bir sistem görüntüsü; Rusya için ne güzel!
Bizde uygulaması 2019’da başlayacak sistem ise “başkanlık sistemi”. Biz 2019 sonbaharında bir gün, aynı gün, hem bir Başkan hem 600 kişilik bir TBMM seçeceğiz, hem de başbakan ile hükümeti öldüreceğiz. Cumhurbaşkanını hem devletin hem yürütmenin başı yapacak; yasa - kararname sınırlarının bulanıklığı içinde, etkisiz yasama, denetimsiz yürütme çalkantısında, hangi çiviyi hangi tahtaya çaktığımızı anlamaya çalışacağız.
Bizim için ne sıkıntı!