Stalin’in kişisel arşivinden belgeler-2: Ailesiyle mektuplaşmaları

22 Eylül 2018 tarihinde Moskova’da Rusya Toplumsal Siyasal Tarih Devlet Arşivi’nde (RGASPİ) “Stalin’in Kişisel Arşivi: Belgeler ve Sergilenme Tecrübeleri” başlığıyla bir sergi açıldı. Sergide bir kısmının gizlilik kararının yeni kalktığı Stalin’in kişisel hayatından siyasi yaşamına kadar farklı konulara dair birçok ilginç belge bulunuyor. Dün başladığımız yazı dizimize yeni belgelerle devam ediyoruz.

‘BANA KIRILDIĞINI BİLİYORUM’

Sergide ön plana çıkan belgeler arasında Stalin’in ailesiyle yazışmaları da bulunuyor. Gürcistan’da yaşayan annesine Moskova’dan gönderdiği mektuplarından biri şöyle.
“25/I-1925
Merhaba annem benim!
Bana kırıldığını biliyorum, ama ne yaparsın, çok yoğunum ve sana sık yazamıyorum.
Gündüz-gece boğazıma kadar işle doluyum ve bu sebeple seni mektuplarımla sevindiremiyorum.
Bin sene yaşa!

Senin Soso’n (Stalin’in çocukluğundaki lakabı.-MP)” (RGASPİ fond 558, liste 11, dosya 1549, yaprak 21).

KARISI TRAMVAYA BİNİYORDU

Stalin’in karısı Nadejda Alliluyeva’yla mektuplaşmalarından ona “Tatka” diye hitap ettiği görülüyor. Stalin, mektubunu “Ö-pü-yo-rum” diye bitiriyor (RGASPİ fond 558, liste 11, dosya 1550, yaprak 31-32). Nadejda Alliluyeva’nın 2 Eylül 1929 tarihli mektubunda Stalin’e yazdığı şu satırlar ise Sovyetler’in bir numaralı yöneticisinin ailesinin nasıl yaşadığını göstermesi açısından ilginç:
“Sanayi Akademisi’yle işlerimin nasıl olduğunu sormuşsun (Alliluyeva, o sırada Akademi’ye girmek için sınavlarına hazırlanmaktadır.-MP). Şu an daha iyi olduğunu söyleyebilirim, öyle ki matematikten yazılı sınavım başarılı geçti, ama genel olarak her şeyim ters gidiyor, mesela: Sabah dokuza doğru SA’da (Sanayi Akademisi) olmam gerekiyordu, doğal olarak 8 buçukta çıktım ve tramvay bozuldu, otobüsü beklemeye koyuldum, yok; o zaman geç kalmamak için taksiye binmeye karar verdim, bindim ki 100 metre gittikten sonra araba durdu, bir şeyleri bozulmuş. Bütün bunlar beni fena güldürdü, yine de sonuç olarak SA’da iki saat sınavın başlamasını bekledim.”
Nadejda Alliluyeva’nın Akademi’nin Tekstil Sanayii Fakültesi’ne girdiğini, Kruşçev’le aynı sınıfta okuduğunu ve SBKP’nin bir sonra genel sekreteri olacak Kruşçev’i Stalin’le onun tanıştıracağını da not olarak düşelim.
Alliluyeva, mektubunu devamında kocasına Moskova’da her yerdeki et ve süt kuyruklarından yakınmış, bunun hoş gözükmediğini, bunun doğru bir örgütlenmeyle düzeltilebileceğini de belirtmiştir (RGASPİ fond 558, liste 11, dosya 1550, yaprak 10-14).

‘SEKRETER NO.1 YOLDAŞ’

Stalin’in küçük oğlu Vasiliy’in babasına gönderdiği mektup ise şöyle:
“Merhaba baba!
Fena değilim ve yeni okulda çok iyi çalışıyorum ve çok iyi bir Kızıl (Bu kelimenin altı çizili.-MP) Vaska (Vasiliy’in samimi söylenişi.-MP) olacağımı da düşünüyorum. Baba, nasıl olduğunu ve dinlendiğini yaz. Svetlana (Stalin’in kızı.-MP) iyi ve o da okula gidiyor. Çalışma ekibimizin hepsinin sana selamı var.
Kızıl Vaska (İki kelimenin de altı çizili.-MP)
1/X 1933”
(RGASPİ fond 558, liste 11, dosya 1552, yaprak 4)
Sergideki başka bir mektup ise Stalin’in kızı Svetlana’ya ait. Svetlana’nın babasına 22 Ağustos 1940 tarihinde Soçi’den gönderdiği mektuptan bazı satırlar:
“(...) İçimden hissediyorum, talimatların olmamasından faydalanıp yine beni kandırıyorsun ve gelmiyorsun. Ay ay ay!
Sekreter No.1 Yoldaş, patronunu kandırmak iyi bir şey değil! (...)
Okulumuz 2 Eylül’de başlıyor, çünkü 1’i Pazar, tatil. (SSCB’de ve Rusya’da ilkokuldan üniversiteye kadar eğitim yılı 1 Eylül’de başlamaktadır.-MP) Coğrafya dersi, bu sene yine başlayacak: 5 cumhuriyet eklendi (1940 yılında Estonya, Litvanya, Letonya, Besarabya ve Kuzey Bukovina SSCB’ye katılmıştır.-MP), topraklar, nüfus eklendi, sanayi işletmelerinin sayısı arttı, ama ders kitabı da 1938’in. Üstüne üstlük bu sene SSCB’nin İktisadi Coğrafyası (dersimiz) var. Ders kitabında birçok eksik olacak. Bu ders kitabını gördüm; iki parmak kalınlığında olsa da içinde çok sayıda her türlü gereksiz zırvalık var. (...)”
Svetlana, mektubunu “Bütün sekreterlerime kocaman-kocaman selamlar” notuyla bitirmektedir (RGASPİ fond 558, liste 11, dosya 1552, yaprak 41-42).

BERLİN’İ BOMBALAYANLARA ÖDÜL

Stalin, 8 Ağustos 1941 tarihinde SSCB Savunma Halk Komiseri (Bakanı) sıfatıyla kaleme aldığı gizli emirde 7-8 Ağustos günlerinde ilk kez Berlin’i bombalayan uçakların mürettebatına kişisel teşekkürlerini iletmekte ve uçuşa katılan herkesin 2 bin rubleyle, bomba atanların da ayrıca 2 bin rubleyle ödüllendirilmesi talimatını vermektedir.

ADINA SERGİ AÇILMASINA NEDEN KARŞI ÇIKTI?

Sergide dikkat çeken başka iki belge ise Stalin’in kendi kişiliğinin kültleştirilmesine karşı tavrını ortaya koymaktadır. 1933 yılında Yaşlı Bolşevikler Derneği, lokallerinde Stalin sergisi açmak isterler. Bu amaçla da arşivden Stalin’in İç Savaş dönemindeki faaliyetleriyle ilgili belge talep ederler. İlgili belgelerin listesi hazırlanır ve konu Stalin’in önüne gider. Stalin, kendisine gönderilen üst yazının boş kısımlarına eliyle şu notu düşer:
“Buna karşıyım, çünkü bu türden girişimler ‘kişi kültünün’ güçlenmesine yol açar ki, zararlıdır ve partimizin ruhuyla örtüşmez” (RGASPİ fond 558, liste 1, dosya 4572).

‘KİTAPÇIĞIN YAKILMASINI ÖNERİYORUM’

Stalin, 16 Şubat 1938 tarihinde devletin çocuk kitapları basan yayınevine gönderdiği mektupta “Stalin’in Çocukluğu Hakkında Hikâyeler” başlıklı kitabın basılmasına kesin bir şekilde karşı çıkmıştır:
“Kitapçık içinde çok sayıda yanlışlıklar, çarpıtmalar, abartmalar ve hak edilmeyen iltifatlar barındırmaktadır. Yazarı, peri masalı avcıları, uydurukçular (belki ‘iyi niyetli’ uydurukçular), dalkavuklar yanlış yola saptırmış. Yazara yazık olmuş ama olgu, olgu olarak kalır.
Ama esas olan bu değil. Önemli olan bu kitapçığın Sovyet çocuklarının (ve genel olarak insanlarının) bilincine liderlerin kişi kültünü, günah işlemeyen kahramanlar olarak kazımaya yönelmiş olmasıdır. Bu tehlikeli ve zarardır. ‘Kahramanlar’ ve ‘kitle’ teorisi Bolşevik değil, Eser (Sosyalist Devrimciler.-MP) teorisidir. ‘Kahramanlar halkı yaratır, onları kalabalıktan halka dönüştürür’, der Eserler. ‘Halk, kahramanları yaratır’, diye cevaplar Bolşevikler. Bu kitapçık, Eserlerin değirmenine su döküyor. Bu türden her kitap, Eserlerin değirmenine su dökecektir, ortak Bolşevik davamıza zarar verecektir.
Kitapçığın yakılmasını öneriyorum” (RGASPİ fond 558, liste 1, dosya 3218).

Sovyet haber ajansı TASS’ın Sovyetler’in atom bombasına sahip olduğuna yönelik haber taslağı üzerinde Stalin’in yaptığı düzeltmeler (RGASPİ fond 558, liste 11, dosya 113, yaprak 34-36).

REDAKTÖR GİBİ ÇALIŞTI

Stalin’in TASS Haber Ajansı’nın servis edeceği önemli haberlerden, gazetelerde çıkacak önemli açıklamalara, yazılara kadar birçok metni öncesinden redakte ettiği, üzerine notlar alarak ve çizikler atarak bu metinlerin üstünde yoğun bir şekilde çalıştığı da görülmektedir. Bir kısmını neredeyse baştan yazmıştır.

Yarın devam edecek...