Uzmanlar Türkiye'nin Belarus tavrını böyle yorumladı: Türkiye ve Rusya aynı eksende bakıyor
Türkiye’nin NATO’da Belarus’a yönelik yaptırım kararını veto ettiği yönündeki haberleri Aydınlık’a değerlendiren komutanlar, Türkiye’nin NATO'nun çıkarlarına göre değil ‘bölgesel sahiplik’ ilkesine göre hareket ettiğine dikkat çektiler.
Yunanistan-Litvanya uçuşu yapan Ryanair uçağının bir bomba ihbarı nedeniyle Belarus'ta durdurulması ve uçaktaki Roman Protasevich isimli şüphelinin gözaltına alınması olayında tartışmalar giderek büyüyor. Başta ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri olmak üzere birçok ülke Belarus'a tepki gösterirken, Türkiye'nin bu tepkileri yumuştma yönünde pozisyon aldığı belirtiliyor. Türkiye'nin tavrını Aydınlık'a değerlendiren Emekli Korgeneral İsmail Hakkı Pekin ve Emekli Tümamiral Cihat Yaycı, bölgedeki gerginliklerin Türkiye'nin yararına olmadığına dikkat çekerek, bölgesel işbirliği perspektisiyle hareket edilmesinin doğru olduğunu kaydettiler.
Belaruslu yetkililerin pazar akşamı Yunanistan-Litvanya hattında uçuş yapan tarifeli Ryanair uçağını durdurmasının ardından tansiyon yükselmişti.
Avrupa Birliği ülkeleri Belarus’a karşı yaptırım seçeneklerini masaya yatırırken, ABD basınından dikkat çekici bir iddia geldi. Washington Post, NATO’nun Belarus’un bu hamlesine karşılık cılız bir tepki geldiğini yazarken, iki diplomat sürecin perde arkasını değerlendirdi. Haberde, “NATO’nun göreceli olarak kısık sesle tepki vermesi Lukaşenko’nun bazı etkili arkadaşları olduğunu ve tamamen izole olmadığını gösteriyor. Türkiye, NATO’nun Minsk yönetimine karşı olabilecek pratik hamleleri veto etme yetkisini kullandığını, görüşmelerin gizli olması sebebiyle ismini açıklamak istemeyen iki diplomat söyledi” ifadelerine yer verildi.
REUTERS: TÜRKİYE TEPKİLERİ YUMUŞATTI
Konuyla ilgili Reuters haber ajansına konuşan iki diplomat ise, Belarus'a karşı resmi tepkileri yumuşatmak için, Türkiye'nin NATO müttefiklerine baskı yaptığını ileri sürdü. Diplomatlar, Ankara'nın bu hamleyi yaparak Moskova ile bağlarını korumayı hedeflemiş olabileceğini söyledi. Minsk'e günlük sefer düzenleyen Türk Hava Yolları üzerinden Belarus'la ekonomik ilişkilerin korunmasının da Türkiye'nin motivasyonları arasında olabileceği aktarıldı. Türkiye'nin yaz aylarında Rus turistleri ağırlamak istemesinin de söz konusu hamlenin arka planında yer almış olabileceği iddia edildi. Bir diplomat, "Polonya, Litvanya, Letonya başta olmak üzere birçok müttefik Türkiye'nin tutumundan dolayı hayal kırıklığına uğradı. Ankara'nın (Belarus Devlet Başkanı Aleksandr) Lukaşenko'yu neden savunmak istediği net değil" yorumunu yaptı.
EM. KORG. PEKİN: BELARUS TAVRI DOĞRU
Türkiye'nin NATO'nun sert tavrını yumuşatmaya yönelik girişimlerini Aydınlık'a değerlendiren eski Genelkurmay İstihbarat Başkanı emekli Korgeneral İsmail Hakkı Pekin; şunları söyledi:
“Belarus'a karşı olan NATO kararı büyük ölçüde Rusya'ya karşı bir karar. Türkiye'nin söz konusu bildiriyi yumuşatması ve yaptırım isteklerini veto etmesi önemlidir. Çünkü biz Belarus'la komşu sayılırız ve büyük ihtimalle bu alınacak karar, Rusya'yı da rencide edecek bir karardı. Türkiye'nin davranışı Karadeniz havzası tezlerine uygun diye değerlendiriyorum. Çünkü ABD, Belarus'u biraz daha istikrarsızlaştırıp bir yönetim değişikliğine zorluyor. Ülke karışsın, Lukaşenko gitsin ve kendilerine yakın muhalif lider gelsin diye uğraşıyorlar. Türkiye ve Rusya ise o bölgenin karışmasını istemiyor. O uçağın indirilmesi konusunda NATO'nun sert bir açıklama yapması Türkiye açısından uygun değil. Avrupa ısrarla Gürcistan ve Ukrayna ile beraber Belarus'un da NATO'ya dahil olmasını istiyor. Fakat bölgeyi karıştırmanın Türkiye'ye bir faydası yok, NATO'ya ve ABD'ye faydası var. Biz bölgede sukunet istiyoruz, renkli devrimlerin ortaya çıkmasını istemiyoruz.
“Türkiye, Belarus kararındaki tavrını Ukrayna ve Gürcistan'ın NATO'ya girmesi konusunda da göstermeli. Yani buna karşı çıkmalı. Çünkü bunlar Türkiye'yi Karadeniz'de yalnızlaştırır. Türkiye daha evvelden birçok Balkan ülkesinin NATO'ya girmesini istiyordu ama onlar da NATO'ya girdikten sonra Türkiye aleyhine faaliyette bulunuyorlar. İşte Bosna Hersek'in sınırlarının değiştirilmesi, etnik yapıya uygun hale getirilmesi gibi çalışmalar var. Türkiye bu konuyu tekrar değerlendirmeli.”
AMİRAL YAYCI: BÖLGESEL SAHİPLİK
Bir dönem Moskova'da ateşelik de yapmış olan müstafi Tümamiral Cihat Yaycı ise konuyla ilgili şöyle konuştu:
“Türkiye'nin NATO'da Belarus yaptırımlarını veto etme tavrı, bölgesel sahiplik ilkesinden kaynaklanmaktadır. Türkiye'nin hem Karadeniz'de hem de bölgemizde, bölge dışı aktörlerin sorunları artıracak, gerginliği artıracak bir takım söylem ve kararlarını saptırma yönünde tutumu vardır. Türkiye her zaman bölgesel işbirliğini esas alan bir politika güdüyor. Rusya, Karadeniz'de Türkiye'nin denizden komşusudur. Bu bölgede Rusya ve Belarus gibi ülkelere çok sert yaptırımlar uygulanmasının bölgede gerginliği daha çok artıracağını ve dengeleri bozabileceğini düşünen Türkiye, bir onurlu güvenilir arabulucu rolünü üstlenmektedir. Türkiye'nin bu konudaki rolü çok önemli. Bir NATO üyesi olarak; NATO üyesi olmayanlarla NATO arasında güvenilir bir arabuluculuk üstleniyor. Belarus konusundaki veto kararı da bunu göstermektedir.
“Türkiye, bölgemizdeki hiçbir ülkenin doğrudan hedef alınmasını ve gerginliğin artmasını istemiyor. Komşularının da başka ülkelerin de hedef alınmasını istemiyor. Kolektif Güvenlik çerçevesinde bir tavır sergiliyor. Bazı ülkelerin hedef gösterilmesi konusunda Türkiye'nin çekinceleri var. Türkiye dostluk, istikrar ve güven peşinde olan bir devlet. Bu bir büyük devlet tavrıdır.
“NATO'da geçmişten bu yana Türkiye, sık sık veto hakkını kullanmaktadır. Özellikle Doğu Akdeniz ve Adalar Denizi konusunda Yunanistan'ın birtakım girişimleri nedeniyle vetolarımız oluyordu. Ayrıca bölgede Montrö hasssiyetimiz var, Karadeniz hassasiyetimiz var. Bu gibi durumlarda önceden de Türkiye'nin tutumunun haklı olduğu eninde sonunda ortaya çıakrdı. Belarus konusunda da haklı olduğumuz ortaya çıkacaktır.
“Türkiye, bölgesel sahiplik ve bölgesel işbirliği ilkesine Cumhuriyet kurulduğundan bu yana dikkat etmektedir ve daima gerginliği artırma değil azaltma taraftarıdır.”
NE OLMUŞTU?
Ryanair havayolu şirketine ait yolcu uçağı Pazar günü, Yunanistan'ın başkenti Atina'dan Litvanya'nın başkenti Vilnius'a gidiyordu. Belarus'un Litvanya'ya giden uçağın yolunu, hava sahası üzerindeyken bir savaş uçağıyla kestiği iddia edildi. "Bomba tehdidi" nedeniyle Minsk'e inmeye zorlanan uçakta bulunan Nexta grubunun eski editörü Roman Protasevich isimli kişi gözaltına alındı. Ryanair'e ait uçak, Protasevich'in gözaltına alınması sonrasında yoluna devam etti ve Litvanya'nın başkenti Vilnius'a planlanan varış saatinden yaklaşık yedi saat sonra, yerel saatle 21.25'te vardı.
Belarus Devlet Başkanı Aleksander Lukaşenko, olayla ilgili yaptığı açıklamada "Yolcu uçağını indirmek hakkımızdı" dedi. Parlamentoda milletvekillerine seslenen Lukaşenko, yolcu uçağının "bomba ihbarı nedeniyle indirildiğini" ve Mig-29 tipi savaş uçağı tarafından yolunun kesildiği haberlerinin "kesinlikle yalan" olduğunu söyledi.
Şu anda Belamova adı verilen başka bir Telegram kanalı için çalışan Protasevich hakkında Belarus'ta tutuklama kararı bulunurken kendisi kitlesel protesto eylemleri düzenlemek ve halkı kışkırtmakla suçlanıyor.
